از جمله زنان مبارزي كه در تاريخ معاصر آزربايجان تا حدود بسياري ناشناخته مانده و اطلاعات چنداني از زندگي وي در دست نيست ، زني است تبريزي به نام «زينب پاشا» كه به تنهايي نهضتي ماندگار و غرورآفرين بر پا ساخت.

زينب پاشا كه در منابع گوناگون با نامها و القابي چون: «بي بي شاه زينب»، «زينب باجي» ، «ده باشي زينب» و «ائل قيزي» از او ياد شده است، فرزند «شيخ سليمان» از مردان تهي دست محله «عموزين الدين» تبريز بود. از تاريخ تولد، دوران كودكي و جواني وي مطلبي در منابع تاريخي ذكر نشده است اما نام «زينب پاشا» در جريان قرارداد استعماري رژي و آغاز مبارزات ضداستبدادي و ضداستعماري وي براي هميشه در تاريخ ثبت گرديد.

سال ۱۲۶۳ شمسي زينب و گروه وي مبارزات خود را آغاز كرده و از اواخر دوره ناصري تا زمامداري مظفرالدين شاه در صحنه سياسي آن دوران به نقش آفريني پرداخته اند.در بستن بازار تبريز در اعتراض به دادن حق انحصاري فروش توتون و تنباكوبه انگليسي ها نقشي موثر داشت. او و يارانش كه جملگي زن بودند در اين راه با مزدوران حكومت وقت مبارزه كردند.
در چنين احوالي بود كه زينب پاشا به همراه عده‌اي زن به بازار ريخته و پس از درگيري با ماموران، بازاريان را مجبور به تعطيل بازار كردند. چنين حركت‌هاي انقلابي و ضد استعماري از زنان تبريز به رهبري زينب پاشا ادامه مي‌يابد تا در زماني كه در سال‌هاي انقلاب مشروطيت قحطي و گرسنگي به دليل احتكار و گران فروشي، شهر تبريز را فرا گرفته بود.

در اين زمان نيز زينب پاشا به همراه يارانش كه گفته مي‌شود 3 هزار تن بودند با شناسايي محتكران به انبارهاي آنها حمله كرده و آرد و گندم و جو را بين فقراي شهرها و روستاها توزيع مي‌كردند. دلاوري‌هاي اين زن به حدي بوده است كه برخي از شعراي مرد در وصف او ابياتي سروده اند.
ميرزا فرخ از شاعران آن دوران است كه در شعري 22 بيتي به شرح واقعه قيام زينب پاشا در بازار پرداخته و در آخر اقرار كرده كه:«در چنان روزي اين حقير (ميرزا فرخ) از ترس از خانه بيرون نيامدم.» از زمان مرگ زينب پاشا اطلاع درستي در دست نيست اما در منابع آمده است كه وي در اواخر عمر به همراه تعدادي از يارانش به كربلا عزيمت كرده است. تنديس اين بانوي مبارز در موزه مشروطه تبريز موجود است.

گؤنده ر